Reportage Brazilië

Geld in ruil voor bomen

Hévila

“Ik ga hier voor geen goud weg!”

Midden tussen de eeuwenoude woudreuzen in het Amazonegebied van Brazilië woont Hévila (13). Nu nog vredig en ongestoord. Maar steeds vaker dringen houthandelaren de dorpen binnen. Ze proberen de bewoners om te kopen.

Mijn moeder is hier geboren en we zijn een paar jaar geleden vanuit de stad Santarem, op vier uur varen, hiernaartoe verhuisd. Wij hebben thuis geen wifi en ook niet altijd stroom. Als je telefoon leeg is, duurt het soms best een tijd voordat je ‘m weer kunt opladen. Maar als ik moet kiezen tussen een leven met internet en altijd en overal mobiel bereik of de natuur, dan kies ik voor het leven hier in de natuur.”  


Hévila voelt zich helemaal thuis in het regenwoud met de apen, ontelbare soorten vogels en gordel­dieren. Ze mist het stadsleven tussen honderd­duizenden anderen geen seconde. Het Amazonegebied is het grootste regenwoud ter wereld en ligt verspreid over negen landen, waaronder Brazilië. De belangrijkste functie van het woud is de opname van koolstofdioxide die terechtkomt in de lucht door onder andere de verbranding van fossiele brandstoffen. Als de bomen dit niet meer kunnen doen, warmt de aarde nog sneller op.  


In de laatste twintig jaar is een vijfde van het Amazonegebied gekapt. Een groot deel van dit hout gaat naar Europa waar er meubels van worden gemaakt. Op de plek waar eerst die woudreuzen groeiden, grazen nu vaak koeien of wordt er soja verbouwd dat bestemd is voor de miljoenen varkens in onder andere Nederland.  

Illegaal

In elk land gelden wereldwijde afspraken over waar, wanneer en hoeveel hout gekapt mag worden. Maar niet iedereen houdt zich aan die regels. Er zijn handelaren en kappers die illegaal werken en alleen denken aan geld verdienen. In Europa zou zo’n 15% van het geïmporteerde tropisch hout illegaal gekapt zijn, onder andere 

uit Rusland.  


Dat ook het Amazonegebied wordt bedreigd door houtkap, weet Hévila maar al te goed. “Op school praten we erover tijdens het vak Amazonestudies. We leren dan over de planten en dieren die hier leven en waarom het belangrijk is om dit gebied te beschermen.” Ze legt uit hoe de bewoners leven van wat het bos geeft. 

“We eten de vruchten die in het wild groeien. En we vissen in de rivier. Daar zitten ook krokodillen, dus je moet wel goed oppassen.” Veel families verbouwen daarnaast groente op akkers. Of ze houden varkens en kippen. “Wij jammer genoeg niet, maar bijna iedereen heeft dieren.”  


Er is vaak wel genoeg te eten, maar bijna nooit geld voor iets extra’s. Houthandelaren weten dat en komen steeds vaker met mooie praatjes en beloftes naar de dorpen. Ze proberen de bewoners zo ver te krijgen dat ze toestemming geven voor houtkap. Die hout­handelaren komen nu vaker sinds president Bolsonaro aan de macht is die economie belangrijker vindt dan de natuur. Hierdoor voelen ze zich gesteund.  

Bosbeschermers 

Het klinkt aanlokkelijk: bomen ruilen voor geld. En er zijn mensen die hiervoor bezwijken. Best logisch als je arm bent of nooit geleerd hebt waarom het woud belangrijk is voor de wereld. Maar de meeste bewoners van het regenwoud beschouwen zichzelf niet alleen als eigenaars van het gebied, maar vooral ook als bos­beschermers. “Als je niet  van het bos houdt, dan woon je hier niet. En we willen ons leven blijven leiden, zoals we het nu doen”, legt Hévila uit.  


De bevolking, die ook wel ‘inheemsen’ worden genoemd, krijgt hulp van organisaties. Zij regelen bijvoorbeeld gezondheidszorg en schoon 

En ze helpen bij het verkopen van de oogst die over is. Dit moet er allemaal voor zorgen dat de bewoners het aangeboden geld van de houtkappers makkelijker kunnen afslaan. Er zijn ook organisaties die samen met de  bevolking proberen iets te doen tegen de (illegale) houtkap. Ze verzamelen bijvoorbeeld informatie over welke houthandelaar waar actief is en wie waar heeft gekapt. Gevaarlijk werk! En het gebeurt dan ook weleens dat mede­werkers worden bedreigd of zelfs vermoord. Of dat die informatie over gekapte bomen wordt gestolen uit de kantoren.   

Hévila vertrouwt erop dat de volwassenen in haar dorp er alles aan doen om te voorkomen dat houtkappers hun zin krijgen of dat de inheemsen moeten verhuizen om ruimte te maken voor weides of sojaplantages. Ze weet dat de leiders van haar gemeenschap samenwerken met de leiders van de andere gemeenschappen en dat er regelmatig vergaderingen zijn. “Ik hoop dat dit alles de houtkappers op afstand zal houden. Ik wil hier blijven wonen zoals het nu is. En ik ga hier voor geen goud weg!”