Het laatste oerbos van Europa

Op de grens van Polen en Belarus staat het unieke Bialowieza woud. Hier leven wolven, bizons en edelherten tussen eeuwenoude bomen die je nergens anders in Europa nog vindt. In een van de dorpen aan het rand van het bos woont Marysia (12). Haar moeder voert actie tegen het kappen van de woudreuzen.

Reportage Polen

Marysia

“Alleen in sprookjes zijn wolven gevaarlijk”

Marysia's achtertuin is het laatste oerbos van Europa. Er staan twee andere huizen in de buurt, maar daar wonen alleen af en toe buren. Omdat de scholen te ver weg zijn, krijgt Marysia thuis les. Ze is gek op knutselen, haar hond, paard en de kippen. En wandelen in de natuur. 


In de zomer hoort ze vaak uilen roepen of edelherten brullen die zo laten horen wie de sterkste is. Tijdens wandelingen komt ze vaak wilde zwijnen of bizons tegen. Geen wolven. “Maar ik hoop dat ik die een keer kan spotten. Alleen in sprookjes zijn wolven gevaarlijk. De mens is eerder een bedreiging voor hen dan andersom. Elk gezond wild dier is juist bang voor mensen.” 


Haar moeder is fotograaf en hoort bij een groep bosbeschermers die protesteert tegen het kappen van bomen. “Ik kom tijdens het wandelen bomen tegen waar een houten hek omheen staat, als teken dat deze boom heel oud is en absoluut niet gekapt mag worden. Soms is het hek kapot en half vergaan en zou het eigenlijk gerepareerd moeten worden. Straks haalt iemand het in z’n hoofd om zo'n boom om te hakken.” 

Haar zorgen zijn terecht. Al sinds 2015 is er namelijk gedoe hierover. Er kwam toen een nieuwe partij aan de macht in het land en die besloot dat er drie keer zoveel hout mocht worden gekapt. Deze regering vindt dat de mens de baas is over de natuur. Ze zijn voor tradities en vinden het belangrijk dat de families die al generaties lang geld verdienen aan houtkap dit werk kunnen blijven doen. De meeste Poolse boswachters denken er ook zo over. Maar ecologen en milieuactivisten zijn woest. Zij vinden dat er alleen aan euro’s wordt gedacht. 

Het Europese Hof oordeelde in 2018 dat er geen hout gekapt mocht worden omdat het in strijd was met Europese milieuregels. Toch heeft het Poolse ministerie van Klimaat en Milieu begin dit jaar toestemming gegeven om in twee delen van het oerbos weer te kappen. Ze zeggen dat dit noodzakelijk is om de wegen goed begaanbaar te houden en dat de plaatselijke bevolking brandhout nodig heeft. Ze beloven de bomen van honderd jaar of ouder met rust te laten. Toch dreigt het Europese Hof met financiële straffen.  


Overigens gebruikt het gezin van Marysia zelf wel hout uit het bos. “We verwarmen ons huis ermee. Maar we gebruiken alleen het hout uit het stukje bos voor ons huis. Dat zijn niet de eeuwenoude bomen die verderop staan. Die moeten 

bewaard blijven!” 

Filmpje

Hoe leven de dieren in het oerbos met elkaar samen? 

Marysia vraagt het de Nederlandse wolvenonderzoeker 

Wolven, bizons en kevertjes

In het stadje Bialowieza werkt de Nederlandse professor Dries in het Zoogdieren­onderzoek­centrum waar biologen onderzoeken hoe het met het Bialowieza bos en alle dieren gaat. Het Bialowieza woud is het laatste oerbos van Europa. Er groeien korstmossen en paddenstoelen die alleen nog maar hier te vinden zijn. 


Dries weet alles over wolven en bizons, maar ook over de letterzetter: een klein kevertje. Het beestje leeft onder de schors van sparren en maakt de bomen ziek. Bosbouwers willen hier een stokje voor steken en proberen de letterzetters te  vangen. Ze zetten bekertjes neer met een speciaal geurtje dat de dieren lokt. Als ze eenmaal in de bekertjes belanden, kunnen ze geen kant meer op. De bosbouwers willen de zieke bomen kappen voordat ze doodgaan. Voor hen is het hout hun inkomstenbron en ze willen de bomen beschermen tegen de kaken van de kevers. 

Dries vindt het juist goed dat er bomen sterven. “Dood hout is heel belangrijk voor veel vogels zoals spechten, die er voedsel vinden. Uilen en vleermuizen vinden er schuilplaatsen en holen en de bijzondere paddenstoelen komen hier alleen maar voor omdat er zoveel dood hout is. Bovendien krijgen jonge bomen zo de kans om te gaan groeien op de open plekken die ontstaan.” Volgens Dries is het een natuurlijk proces waar de mens niet in moet ingrijpen. “De letterzetter is niks raars. Die komt al eeuwen voor in het bos van Bialowieza. Om de 50-70 jaar vinden er grote uitbraken plaats. Dat is iets heel natuurlijks. Als je dit tegengaat, krijg je een saai donker bos met weinig verschillende planten en dieren.” Er zijn dus twee manieren om naar het oerbos te kijken en dat zorgt voor conflicten.  

Beschermd bos 

De Europese Unie wil biodiversiteit behouden en herstellen en zo zorgen voor een grote variatie aan bomen, planten, dieren en vogels. Daarom zijn bepaalde natuurgebieden in de verschillende landen die lid zijn beschermd. Dit netwerk van beschermde natuurgebieden heet Natura 2000. In Nederland zijn zo’n 160 van dit soort beschermde gebieden, zoals de Veluwe. Het Bialowieza woud in Polen hoort ook bij Natura 2000. Dit bos staat ook op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Er gelden dus allemaal strenge regels over wat er wel en niet mag in het bos..